Grafiti predstavljaju poruke na javnim površinama, a mogu se naći u likovnoj ili pisanoj formi. Reč grafiti potiče od italijanske reči “graffito” – što znači škrabanje. Najjednostavniji grafit jeste takozvani “tag”, koji predstavlja stilizovani potpis autora. Takođe, postoji “bomba” – grafit u dve boje koji se radi brzo najčešće na nekim zabranjenim mestima, kao i “piece” – grafit koji sadrži prelaze boja, efekte, slike i zahteva nešto više vremena za izradu.
Za ispisivanje i crtanje grafita u početku su se koristili oštri predmeti, poput kamena, kojim su se slova i crteži urezivali u zid, zatim su se pojavile boje u sprejevima koje su i dan danas simbol ove umetnosti, a u poslednje vreme koriste se i akrilne boje. Akrilne boje su pogodne za slikanje na raznim podlogama, pa ih zato često upotrebljavaju umetnici koji se bave grafitima, a s obzirom na to da su vodootporne i otporne na svetlost, mogu se očuvati veoma dugo.
Najstariji primeri grafita u istoriji
Ono što mi danas zovemo grafitima, zapravo postoji dugo skoro koliko i samo čovečanstvo. Doduše u nešto drugačijoj formi, ali je princip donekle ostao isti. Ljudi su od samog početka svog nastanka i razvoja u oblik kakav su danas, imali potrebu da, na ovaj ili onaj način, beleže ono što su videli. Prvobitno je to bilo u vidu crteža životinja i pojava koje su mogli videti u prirodi.
Najbolji primer za to jeste i do sada najstarija poznata i najbolje očuvana pećina koju su svojom rukom ukrasili ljudi. U pitanju je pećina Šova, gde su pre otprilike 36.000 godina, praistorijski ljudi stvorili mnoštvo neverovatnih crteža životinja na zidovima ove krečnjačke pećine, koja se nalazi u današnjoj Francuskoj.
Grafiti u antičko doba
Grafiti su bili veoma poznati i u antičkoj civilizaciji – Grčka i rimsko carstvo. Postojao je običaj u antičkom Rimu da ukoliko neko želi nešto da poruči javnosti, mora da izgrebe zid. Zidovi Pompeje prekriveni su primerima ovog starorimskog običaja. U ovo doba iscrtavanje i ispisivanje grafita predstavljali su kult tamošnjeg stanovništva.
Još neki od najstarijih crteža koji se mogu smatrati grafitima u savremenom značenju ovog pojma pronađeni su na ostacima starog majanskog grada Tikal u Centralnoj Americi, na drevnom zidu u Sigiriji u Šri Lanki, koji potiču iz 15. veka pre nove ere. Slični crteži, koji potiču iz 16. veka, pronađeni su na stenama u Španiji, kao i u srednjovekovnim crkvama u Engleskoj.
Savremena istorija grafita
Grafiti kakve danas poznajemo nastali su sa pojavom boja u sprejevima, početkom 60-ih godina prošlog veka u Njujorku. Ljudi, pretežno mladi, buntovni, počeli su da crtaju i ispisuju poruke po zidovima zabačenih zgrada, zidovima metro stanica itd…
U 20. veku, grafiti u SAD i Evropi bili su blisko povezani sa bandama, čiji članovi su ih koristili u razne svrhe – za obeležavanje teritorije, identifikaciju svojih članova, pohvale o različitim delima (čitaj: zločinima) koje su počinili pripadnici bande, kao i za izazivanje suparničkih bandi kao uvod u nasilne sukobe.
Crtanje grafita naročito je bilo popularno u glavnim urbanim centrima širom sveta, posebno u Sjedinjenim Američkim Državama i u Evropi. Najčešće “mete” crtača grafita bili su podzemni prolazi, bilbordi i zidovi. Mladi ljudi su videli potencijal izražavanja kroz crteže na zidovima pa su počeli da iskazuju svoja mišljenja i viđenje sveta oko sebe.
Kasnih 80-ih godina 20. veka, grafiti su se spojili sa hip-hop kulturom, razni DJ-evi počeli su da koriste grafite kao vid promocije, da bi početkom 21. veka celokupna “ulična umetnost” postala jedna celina. Reperi i DJ-evi su koristili grafite u svojim spotovima, na naslovnicama albuma i prestavljali su neizostavan deo njihove kulture.
Grafiti su poseban vid urbane umetnosti i kulture jer njihova svrha nisu samo bezlične žvrljotine po javnim površinama. Svaki grafit je poseban, svaki grafit je urađen u svom stilu, kao i u duhu umetnika koji ga je nacrtao / napisao. Kao što svaki slikar, pisac ili muzičar ima svoju priču koju deli sa publikom kroz svoja dela, tako i grafiti umetnici dele svoju poruku sa društvom. Zato sledeći put kada prođete pored grafita nekog našeg umetnika, odvojite minut ili dva svog vremena ne biste li pogledali to delo, koje će preneti neku poruku ili u najmanju ruku odmoriti vas od svakodnevnice, sivila i monotonije.
